Hacı Şahin Həsənlinin məhərrəm əzadarlığının müasir dünyadakı rolu ilə bağlı Qafqazinfo.az saytı üçün yazdığı məqaləni oxucularımıza təqdim edirik:

VII əsrin ikinci yarısında baş verən Kərbəla hadisəsinin XXI əsrdə dünyanın hər yanında xüsusi ehtişamla qeyd olunması təbii olaraq maraq doğurur. Hər il Aşura ərəfəsində cəmiyyətimizdə bu mövzuda müzakirələrin gündəmə gəlməsi də bir qədər anlaşılandır. Lakin, bizi dünyadan fərqləndirən mühüm cəhət budur ki, İmam Hüseyn (ə) əzadarlığı bizim üçün bir yenilik deyil, dini ayin olmaqla yanaşı həm də milli adətdir. Dini ehkamlara əməl edənlər və etməyənlər, müsəlman olanlar və olmayanlar, yaşlılar və gənclər, qadınlar və kişilər, bir sözlə hər kəs ildə bir dəfə məscidə gedib imam Hüseynə (ə) əza saxlamağı özünə mənəvi borc bilir. Bu da təsadüfi deyil. Milli kimliyimizin və dövlətçiliyimizn formalaşması tarixinin hər səhifəsinə Hüseyn adı həkk olunub.  Bu tarix İmam Hüseyn (ə) ordusunda təmsil olunan yeganə qeyri-ərəb, qulami-türki kimi tarixə düşən əcdadımızdan başlayaraq Babəkdən, Xacə Nəsirəddindən, Nəsimidən, Qazan xandan, Əmir Teymurdan, Füzulidən, Şah İsmayıldan, Abbasqulu ağa Bakıxanovdan, Natəvandan, Seyid Əzimdən, Zərdabidən, Sabirdən ötürülərək, totalitar sovet rejiminin qadağalarını aşıb kimliyimizi qoruyaraq günümüzə Qarabağ şəhidləri timsalında gəlib çıxıb. Odur ki, İmam Hüseyn (ə) əzadarlığı bu tarixə və mənəvi irsə bir ehtiram nümayişidir eyni zamanda. Lakin bununla belə, Aşura əzadarlığı daha geniş – ümumbəşəri miqyasda bir mesaj verməkdədir. Bu mesaj nədən ibarətdir?

Tarixi bir sıra səbəblərə görə avropasentrik mövqedən öyrəndiyimiz üçün hər birimiz XVII əsrdə dinə qarşı intellektual bir inqilabın başladığını və bu inqilabın müasir dünyanı formalaşdırdığını düşünürük. Bəli, həqiqətən də etiraf etməliyik ki, sivilizasiyamızın yaranması və inkişafında dinin müstəsna rolu ilə yanaşı, əngəlləyici təsiri da çox olub. Burada bütün günahı katolik kilsəsinin üzərinə ataraq hansısa bölücülüyə yol vermək, öz yaxamızı kənara çəkmək niyyətində deyilik. Mahiyyət etibarı ilə, İslam sivilizasiyasını intibaha çatdıran görkəmli simalar və onların nəaliyyətləri ehkamçı və kahin təfəkkürlü din xadimlərinin sayəsində elə tarix olaraq qaldı. Digər tərəfdən, bir qədər Modern paradiqmanın töhfələri və tarixdəki rolu barədə tənqidi yanaşma sərgiləmək istərdik. Məsələ orasındadır ki, Modern heç də ənənəvi düşüncənin inkarı üzərində qurulmayıb, əksinə ənənəvi dönəmin bir təkamül etmiş və saflaşmış formasıdır. Bəşər tarixinin əsas hissəsini ehtiva edən ənənəvi dönəm dinin total hökmranlığı ilə deyil, dinin immitasiyası ilə səciyyəvidir. Allahla insan arasında rabitə qurmalı, insanı yaradıcılığa və fədakarlığa yönəltməli olan din imperiyaların siyasi alətinə çevirilərək mahiyyətini itirdi. Burada xeyriyyəçilik donuna bürünmüş eqoizm, iman donu geyinmiş fanatizm, əxlaq cildinə girmiş adət, bir sözlə dəyər kimi başa düşülən antidəyərlər hökmranlıq edirdi. Modern bu ikiüzlü dünyanın maskasını yırtdı və yalançı ilahiliyi aradan apardı. Artıq eqoizmi, mənfəətpərəstliyi, fanatizmi və tamahı gizlətməyə ehtiyac yoxdur. Belə demək olarsa, Modern ənənəvi düşüncənin ikiüzlüyündən bezmiş tamahkarlığın təntənəsidir. Bəli, ard-arda mütləq monarxiyaların süqutunu, bazar iqtisadiyyatının, demokratik rejimlərin, insan azadlıqları və haqqlarının, elmi-texnoloji tərəqqinin təntənəsini gördük.  Lakin mahiyyət etibarı ilə insan həyatında nə dəyişdi? İnsaniyyət qələbə çala bildimi? Bəli, azad şəkildə fikirlərimizi ifadə edə bilirik, lakin qüdrətli ölkələrdə fəaliyyət göstərən KİV-lərin formalaşdırdığı fikirləri özümüzünkü saymaqla. Bəli, artıq bəylərin torpaqlarında pulsuz əkin-biçinlə məşğul olmuruq, lakin sonsuz kreditlər vasitəsilə böyük kapitalın qullarına çevirilmişik. Bəli, artıq Allah naminə müharibələr etmirik, lakin demokratiya naminə milyonlarla insan qətlinin şahidi oluruq. Nəhayət, öz ibtidai haqlarımızı şahların xoşbəxtliyi üçün tapdaq altına atmırık, lakin öz “haqqımız” üçün başqalarını tapdalamağa hazırıq. Ona görə də, Marsı fəth etsək də, süni intellekt yaratsaq da, elə eyni insan olaraq qalırıq. Nəticədə də, bütün nəaliyyətlərimiz öz əleyhimizə işləməyə başlayır. Son onilliklərdə bəşəriyyətin işıqlı gələcəyi barədə bir elmi və ya bədii əsərin ərsəyə gəldiyini görmüsünüzmü? Gələcəyə yönəlik təxəyyülümüz yalnız apokalipsislə, distopiya ilə məhdudlaşır. Düşünən beyinləri nihilizm və ümidsizlik vəhşəti bürüyür. Və bu acınacaqlı durumdan qurtulmaq cəhdi bizi əyləncə və məsxərə adlı bir uyuşdurucu asılısı edib. Xalq üçün tiryək olan bir din yenisi ilə əvəz olunub.

İmam Hüseyn (ə) əzadarlığının məhz belə bir dünyada geniş yayılması maraq doğurur. Bu sadəcə miqrantların özü ilə xarici ölkələrə daşıdığı bir adət deyil. İldən ilə biz əzadarlığın həm miqyasının, həm formatının necə dəyişdiyini görürük. Təbii ki, orta əsrlərin sınağından, yüzilliklərlə davam edən qadağalardan, antitəbliğat selindən çıxan bu adətin mövhumat və xurafat çirkabından amanda qalmasını gözləmək sadəlövhlük olardı. Əzadarlıq adı altında yaşadılan həmin o şəriətə və ağıla zidd hərəkətlərin ömrü də çox qısadır və tezliklə aradan gedəcək. Artıq marginal qruplar daxilində yaşayan o adətlər zamanın axarına duruş gətirə bilməyəcək. Çünki, Aşura bir məzhəbin ənənəliyindən çıxmaqdadır artıq. Bunun səbəbi nədədir? 

Kərbəla hadisəsinin xronoloji tərəfini hamımız bilirik. Amma kiçik xatırlamaya ehtiyac var. Vətəndaş müharibəsi nəticəsində Peyğəmbər (s) nəsli ilə Əməvilər arasında imzalanmış müqavilə Müaviyə tərəfindən pozulur. Yezidin xəlifə təyin olunması ilə Əməvi monarxiyası qurulur. Əməvi sülaləsinin özəlliklərindən biri bu idi ki, onlar Bizans modelinə uyğun idarəçiliyin tərəfdarı idilər. Bu isə dinin siyasi alətə çevrilməsi, bununla da İslamın ənənəvi sami dinlərinə xas quru ehkamçılıq sürəti alması demək idi.

Burada maraqlı məqam ondan ibarətdir ki, Əməvilərin özlərinə rəqib bildikləri yalnız Əhli-Beyt (ə) deyildi. Hələ Osmanın dövründən öz zəfər anını gözləyən səhabələr “partiyası” da var idi. Bu “partiyanın” boz kardinalı Abdullah ibni Zübeyr idi. Yezid kimi səriştəsiz birisinin hakimiyyətə gəlməsi Abdullah üçün siyasi həyatın arxa planına atılmış səhabə “partiyasının” yenidən gündəmə gəlməsi və hakimiyyəti ələ keçirməsi üçün bir fürsət idi. Müasir dillə desək, Zübeyrilərlə Əməvilər siyasi İslamın fərqli qolları idi. Hər ikisi dini öz siyasi maraqları üçün istismar etməyə hazır idilər və etdilər də. Hər iki dəstənin dövlət quruculuğu din adına üsyandan, saysız-hesabsız fanatik ordusunun dəstəyindən başladı və sıradan bir orta əsr monarxiyasının qurulması ilə nəticələndi. Maraqlıdır ki, hər iki cəbhə müasir İŞİD-çilərin prototipi olan xəvariclərdən məharətlə istifadə edirdi. 

Bu durumda Əhli-Beytin (ə), xüsusilə də İmam Hüseynin (ə) mövqeyi fərqlənirdi. Əhli-Beytin (ə) zaman və məkanla məhdudlaşan siyasi müxalifətçilik səviyyəsinə enməsini düşünmək düzgün olmazdı. Yeziddən sonrakı xəlifələr müsəlmanları daha acınacaqlı duruma məhkum etsələr də, İmam Hüseyndən (ə) sonrakı məsum imamlar çoxsaylı tərəfdarlarına baxmayaraq hakimiyyət iddiası ilə qiyam etmədilər. Hətta İmam Hüseyn (ə) hərəkatını sırf siyasi qiyam adlandırmaq kökündən yanlışdır. Ən azı hadisələrin zahiri bunu deməyə əsas verir. İmam Hüseyn (ə) hələ Kufəyə çatmamışdan onu dəvət edənlərin dönük çıxdığından xəbərdar idi, lakin ailəsi ilə birlikdə Kufəyə hərəkət etdi. Kufə yolunda mənfəət üzündən ona dəstək vermək istəyənləri özündən uzaqlaşdırdı. Kufə yaxınlığında mühasirəyə alındıqda təklif etdi ki, Mədinəyə dönsün yaxud da xilafət torpaqlarını tərk etsin. Lakin, Yezid qoşunu buna da razı olmadı. Kərbəlada öz tərəfdarlarını başına toplayaraq “bunların işi mənimlədir, siz azadsınız, qayıda bilərsiniz” deyərək ölümə təkbaşına hazır olduğunu bildirdi.  Nəhayət 72 nəfərlə 30 minlik qoşunun qarşısında durdu. Bütün bunları qiyamçı məntiqi ilə necə izah etmək olar?

İmam Hüseyn (ə) hərəkatının əsas hədəfi sonuncu Peyğəmbərin (ə) gətirdiyi dinin totalitar qəlibə salınmasına mane olmaq idi. Kərbəla olmasa idi artıq İslam dedikdə Allahla insan arasında rabitə yaradan və mənəvi yüksəlişə xidmət edən bir din deyil, ərəblərin imperiya ambisiyalarına xidmət edən ideologiya nəzərdə tutulacaqdı. Necə ki, bu gün bəzi əqidə sahibləri ali hədəf olaraq zor gücünə də olsa ümumdünya imperiyasının qurulmasını arzulayır. Belə bir dində hər hansı bir əxlaqi prinsiplərdən, azad düşüncədən, dözümlükdən söhbət belə gedə bilməzdi. Necə ki, bu gün boğazdan yuxarı şüarlar naminə xalqların müharibələrə, aclığa və səfalətə məhkum edildiyini görürük. Dinin mehvərini təşkil edən ilahi eşq və bu eşqin sayəsində insanlıq uğrunda fədakarlıq, daimi axtarış və yaradıcılıq antidəyərlərlə əvəz olunacaqdı. Ən mühümü “haqqın” yerinə “mənim haqqım” gələcəkdi. Belə olduqda din əvəzinə dinin imitasiyası yaşayacaqdı və istənilən cinayətə həmin “din” adından ilahi rəng qatmaq mümkün olacaqdı. Belə dində maddi maraqlar naminə edilən zorakılıq  cihad, sosial statusu vurğulamaq üçün edilən xeyriyyəçilik fədakarlılq, konservativlik və ənənəvilik əxlaq, cəmiyyəti durğunluğa sürükləyən kahinlik elm kimi qavranılacaqdı. Əslində, tarixi Kərbəla hadisəsindən sonrakı dönəmdə bu “dinin” ayaqda qaldığını görürük. Tarix boyu din adına edilən cinayətlərin və bəşəriyyətə qarşı xəyanətlərə həmin “İslam” da öz töhfəsini verdi və hələ də verməkdədir. Üstəlik həmin “din” öz allahsız mahiyətinin nəhayətinə çatıb insan xoşbəxtliyinə qənim kəsilməkdədir. İmam Hüseyn (ə) “Babam peyğəmbərin (s) ümmətini islah etmək üçün çıxıram” dedikdə bunları nəzərdə tuturdu. Və “Allah bizi şəhid olaraq görmək istəyir” deməklə dinin imitasiyasının yaşayacağını əvvəlcədən xəbər vermişdi. Lakin, həmin “din” müqabilində bir toxum səpmək gərək idi. İmam (ə) bunu məharətlə etdi.

Kərbəlada həqiqətin immitasiyası ilə həqiqətin özü qarşı-qarşıya gəldi. İnsanın fitrəti və nəfsi ilə səsləşən iki reallıq, HAQQ və MƏNİM HAQQIM üz-üzə gəldi. Hər iki cəbhə də hara kimi gedə biləcəyəni Kərbəlada nümayiş etdirdi. Kərbəla tarixin alt qatlarının faş olunmasıdır. Biri öz haqlığını sübut etmək üçün ən amansız zorakılığa hazırdırsa, başqası haqq uğrunda fədakarlığın doğurduğu ən amansız məzlumluğa. Kərbəlada insaniyyət pərdəsinə bürünməkdən yorulan tamahkarlıq var gücü ilə püskürdü. Tamahkarlıq üzərində qurulan bəşəri sivilizasiya bütün bərbəzəklərini kənara ataraq özünü olduğu kimi göstərdi. Və bu düzənin insan qarşısında yeganə seçim olmadığını Kərbəla ilə yanaşı əzadarlıq məclisləri də göstərir. Bu məclislər qələbə marşı ilə dünyada yürüyən, bir simadan digər simaya düşən, başqalarının həyat gücü ilə qidalanan yırtıcı düzən daxilində ümid qığılcımlarıdır. Yəni, Hüseyn cismən şəhid olsa da, onun amalları diridir. Mayası mənfəətlə yoğrulmuş müasir dünyada insanlar kiməsə yana bilirlərsə, eqoizmin cəngindən qurtulub yalnız öz haqlarına yox, haqqın özünə sahib çıxa bilirlərsə, demək gələcəyə inam var. Bu baxımdan əzadarlıq ümidsizlik, bədbinlik deyil, mənəvi qüdrət və nikbinlik toxumu səpir.  Yəni, gələcəyə ümidli olanlar, zor dininə inanmayanlar, tamahkarlıq əxlaqını qəbul etməyənlər var və günü gündən artır. Yəni, məyusluq bataqlığında insanlıq eşqinə ümid sönməyib və çoxalmaqdadır. Gələcəyin işığını həmin qığılcımlar yandıracaq.

hacishahin.az